Η Ιερά Μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Ανατολικής Φραγκίστας βρίσκεται σε μια πανοραμική τοποθεσία, σ’ ένα πανέμορφο χώρο, συντροφιά με υπεραιωνόβια πλατάνια, δίπλα σε μια αστείρευτη πηγή νερού, πραγματική όαση. Εδώ η ψυχή γαληνεύει και ο προσκυνητής χαίρεται το μεγαλείο του Θεού. Πρόκειται για τόπο ευλογημένο, φορτωμένο με αγώνες πνευματικούς, με μνήμες ιστορικές. Το Μοναστήρι, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο για τον ελληνισμό και την Ορθοδοξία. Λειτουργούσε ως κρυφό σχολειό, και υπήρξε τόπος προστασίας και φιλοξενίας των ντόπιων αγωνιστών της απελευθέρωσης.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ

Ας δούμε την Ιστορία της ΙεράςΜονής.Ηπαράδοση τοποθετεί την ίδρυσή της στα μέσα του 16ου αιώνα. Συγκεκριμένος χρονικός προσδιορισμός δεν υπάρχει. Μπορούμε όμως ναπούμε με σιγουριά ότι τοΜοναστήρι λεηλατήθηκε και καταστράφηκε πολλές φορές. . Ακόμη αποδεικνύεται από το ότι στον γύρωθεν απ’ το Μοναστήρι χώρο, βρέθηκαν από ανασκαφές που έγιναν για έργα διαμόρφωσης και ανάπλασης της περιοχής, πριν 70 χρόνια περίπου, δηλαδή γύρω στο 1950, οστά ανθρώπων που φανερώνουν την ύπαρξη κοιμητηρίου της Ιεράς Μονής, καθώς και απομεινάρια κελιών που κατέρρευσαν.

«Εν έτει 1725 της κατά σάρκαν οικονομίας του Χριστού ανεκαινίσθη εκ θεμελίων ο θείος και ιερός ναός του μεταμορφωθέντος Σωτήρος Χριστού δι’ επιτροπής και συνδρομών του Πανοσιωτότου Ιερομονόχου Παπακυρίλλου εκ κώμης Βούλπης και δι’ εξόδων του κυρ Χατζηπαναγιώτου εκ κώμης Κερασόβου, αρχιερατεύοντος του θεοφιλεστάτου Διονυσίου εκ της νήσου Χίου και εν έτει 1732, ιστορήθη δια συνδρομής και εξόδων των άνωθεν γεγραμένων αρΆποψη του εσωτερικού του Ιερού Ναού του Σωτήρος. –53– χιερατεύοντος του θεοφιλεστάτου Επισκόπου Διονυσίου του εξ Ιωαννίνων». Από στοιχεία και αντίγραφα χειρογράφων που βρίσκονται στο φάκελο Β΄ 21 του αρχείου της Ιεράς Μονής Τατάρνης, φαίνεται ότι κατά το έτος 1798 υπήρχε μοναχική αδελφότητα στο μοναστήρι του Σωτήρος

ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Εδώ θα κάνουμε μια παρένθεση και θα αναφερθούμε σε κάποιο σημαντικό γεγονός που έλαβε χώρα στο Μοναστήρι κατά την περίοδο της μαύρης σκλαβιάς, όπως μας το διηγήθηκε ο αείμνηστος Λάμπρος Φούκας. Σύμφωνα λοιπόν μ΄ αυτή την διήγηση, κάποια χρονιά τις παραμονές της μεγάλης γιορτής της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, που το Μοναστήρι πανηγύριζε, έτυχε να περνάει από την περιοχή της Φραγκίστας ένα Τούρκικο ασκέρι μεεπικεφαλής έναν Τούρκο Αγά που είχεέδρα στο Σοβολάκο και στο Βραχώρι. Με τον ερχομό των απίστων, σήμανε συναγερμός στο Μοναστήρι.

Αμέσως κλείστηκαν οι πόρτες και οι μοναχοί μπήκαν σε μία υπόγεια στοά. Σ’ αυτή την στοά, σύμφωνα με την παράδοση κατέφευγαν πάντα, σε τέτοιες περιπτώσεις, οι μοναχοί για να προφυλαχτούν από τους εκάστοτε επιδρομείς, και δια μέσου αυτής μάλιστα επικοινωνούσαν με τους αδελφούς τους στο άλλο Μοναστήρι της Παναγιάς, που βρίσκεται στο κάτω μέρος του χωριού.

Το μικρό υπόγειο μονοπάτι οδηγούσε και σε μια κρύπτη που δημιουργήθηκε στο κορμό ενός τεράστιου πλατάνου κοντά στο Μοναστήρι του Σωτήρα. Από αυτή,ένας μοναχός με κομμένη την ανάσα, παρακολούθησε την σκηνή που διαδραματίστηκε στο χώρο και την ανέφερε στον Ηγούμενο και στους αδερφούς του, οι οποίοι με την σειρά τους, την διέδωσαν στον κόσμο. Φτάνοντας οι Τούρκοι, ξεπέζεψαν για να δροσιστούν στην μεγάλη πηγή. Ένας εξ αυτών βλέποντας το Μοναστήρι με την πανέμορφη εκκλησία του, θέλησε να κάνει κάτι για να ευχαριστήσει τον αφέντη του, δείχνοντάς του έτσι, με τον τρόπο αυτό, υπακοή και πίστη.

Του λέει λοιπόν: «Αφέντη αγά μου,εγώ δεν μπορώ να βλέπω αυτόν τον Σταυρό που έχουν οι Γκιαούρηδες πάνω στις εκκλησίες τους και τον προσκυνάνε. Θα ρίξω ένα βόλι με το τουφέκι μου, να σπάσω τον Σταυρό και μετά θα βάλω φωτιά για να γελάσουμε». Στήθηκε λοιπόν απέναντι απ’ την εκκλησία, ακούμπησε σ’ ένα πλατάνι και σημάδεψε τον Σταυρό!!! Να όμως το μέγα θαύμα, η απόδειξη της Μεγαλοσύνης του Θεού. Πατώντας τη σκανδάλη του όπλου,έφυγε το βόλι, χτύπησε στο Σταυρό, αλλά όχι μόνο δεν τον έσπασε, παρά το βόλι εξοστρακίστηκε και με μεγάλη δύναμη επέστρεψε προς το μέρος του νεαρού Τούρκου τον οποίο χτυπώντας κατάστηθα, έριξε κάτω βαριά τρυματισμένο. Το όλο σκηνικό που έγινε μπροστά στα μάτια των απίστων, τους συγκλόνισε. Ο επικεφαλής συντετριμμένος και φοβισμένος, είπε στο ασκέρι του «Μωρέ μεγάλος και αληθινός είναι τούτος ο Θεός των Γκιαούρηδων. Πάρτε το τραυματία να φύγουμε μην πάθουμε και τίποτε χειρότερο εδώ πέρα». Έτσι ατάκτως έφυγαν οι Τούρκοι –54– απ’ την περιοχή, παίρνοντας ένα μεγάλο μάθημα που πραγματικά τους χρειάζονταν. Αυτό το συγκλονιστικό γεγονός θεωρήθηκε μεγάλο θαύμα και κατά την ημέρα της εορτής του Μοναστηριού, πανηγυρίστηκε δεόντως και συνεχίζεται να πανηγυρίζεται μέχρι τις μέρες μας.

ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Ο σημερινός γραφικός Ιερός Ναός του Σωτήρος είναι το μόνο που απέμεινε στην παραδείσια αυτή τοποθεσία από το παλιό συγκρότημα του άλλοτε πλουσίου Μοναστηριού. Σύμφωνα με τον Μ. Γκόλια, η μονή κτίστηκε κατά το Β΄ μισό του 17ου αι. και ανακαινίστηκε στα 1725, κάτι που επιβεβαιώνεται από τον Π. Λαζαρίδη, ο οποίος αναφέρει ότι η σημερινή μορφή του εν λόγω ναού χρονολογείται στα 1725, αρχιερατεύοντας του Επισκόπου Λιτζάς και Αγράφων Διονυσίου του Χίου. Πρόκειται για μονόκλιτο, τρίκογχο, Αθωνίτικου τύπου ναό, σταυρεπίστεγο με τρουλοκαμάρα και καμαροσκεπή νάρθηκα. Έχει μήκος 10 μέτρα, πλάτος 5μ και ύψος 5 μέτρα. Το συνολικό εμβαδόν του είναι επομένως 50 τ.μ. Οι τοίχοι είναι λιθόκτιστοι και το πάχος τους είναι 0,60μ. Οι εξωτερικοί δε τοίχοι του Ναού, τα τελευταία χρόνια,είχαν περαστεί με ασβεστοκονίαμα το οποίο και αποκολλήθηκε με τις εργασίες αποκατάστασης του Μνημείου, που βρίσκονται σε εξέλιξη. Η στέγη του είναι τετράκλιτη, κατασκευασμένη με πέτρινα κτιστά ζευκτά και η επικάλυψή της είναι με λίθινες πλάκες (φσάλες) που έχουν τοποθετηθεί με μοναδική τεχνική και μαεστρία. Το δάπεδο είναι κατασκευασμένο από ωραίες λίθινες πλάκες. Με τις ίδιες πλάκες είναι στρωμένο το ιερό βήμα, αλλά και οι αναβαθμοί που υπάρχουν στις κόγχες, αριστερά και δεξιά στο χώρο του κυρίως Ναού.

ΤΕΜΠΛΟ

Το ιερό τέμπλο του I. Ναού είναι κατασκευασμένο από σκαλισμένο ξύλο, μάλλον καρυδιάς. Πάνω από την Ωραία Πύλη υπάρχει η χρονολογία 1737 που σίγουρα είναι το έτος κατασκευής του. Δεν γνωρίζουμε όμως τίποτα για τον δημιουργό του.

ΠΟΛΥΕΛΑΙΟΣ - ΨΑΛΤΗΡΙ

Αξιόλογο αριστούργημα υψηλής ξυλογλυπτικής τέχνης θεωρείται ο και από τις δύο πλευρές του σκαλισμένος πολυέλαιος που όμοιός του υπάρχει σε μοναστήρια του Αγίου Όρους, καθώς και το σμαλτοκέντητο ψαλτήρι, αναλόγιο με ελεφαντοστούν, που ίδιο, ανάλογο αυτού φυλάσσεται στην κειμηλιοθήκη της Ιεράς Μονής Τατάρνης. Και τα δύο αυτά ξυλόγλυπτα έργα που κοσμούν το Μοναστήρι, χρονολογούνται γύρω στα 1700 και κατά πάσα πιθανότητα, είναι δημιουργήματα αυτών που κατασκεύασαν με τόση δεξιοτεχνία, το τέμπλο της I. Μονής